ساخت شهرک صنعتی در راستای دستیابی به بازارهای دوردست
در همین راستا، هرویک یاریجانیان، رئیس اتاق مشترک ایران و ارمنستان به‌تازگی از سرمایه‌گذاری مشترک بین فعالان اقتصادی و تجار و صنعتگران دو کشور و ساخت شهرک صنعتی مشترک خبر داده و گفته است: «در تلاش هستیم با رایزنی با مقام‌های کشور ارمنستان بستری را فراهم کنیم که فعالان اقتصادی ایران و ارمنستان با هدف دستیابی به بازارهای دوردست‌تر مثل بازارهای اروپایی و کانادا با هم سرمایه‌گذاری و کالا تولید کنند. در حال حاضر تعرفه ترجیحی چندین کشور اروپایی و کانادا با ارمنستان ۴ درصد است و در این شرایط اگر کالای مشترکی با سرمایه‌گذاری بین ایران و ارمنستان تولید و به این بازارها صادر شود ما درواقع با ۴ درصد گمرکی وارد آن بازارها خواهیم شد».
وی افزوده: «قرار است چیزی حدود ۵۰ هکتار زمین را به ساخت شهرک صنعتی مشترک بین ایران و ارمنستان اختصاص دهند؛ در واقع شهرک‌های صنعتی ایران با همکاری شهرک‌های صنعتی ارمنستان قرار است شهرک صنعتی دوجانبه احداث کنند و این می‌تواند موجب انتقال فناوری و سرمایه از جمهوری اسلامی ایران و فرآوری و صادرات کالا از ارمنستان شود».
ایجاد و راه‌اندازی شهرک‌های صنعتی مشترک میان دو کشور می‌تواند تبادلات کالایی و تأمین نیازهای اقتصادی را هدفمند ساخته و اقدامی مهم در راستای مراودات و نیازهای کلان تجاری ارمنستان و ایران در ابعاد منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای باشد. در واقع، تأسیس چنین شهرک‌هایی می‌تواند از یک‌سو نیاز ارمنستان به تولیدات و محصولات صنعتی و معدنی را از طریق همکاری با ایران برطرف سازد و از سوی دیگر منجر به تقویت تجارت منطقه‌ای ایران، صادرات انرژی و نفوذ آن به بازارهای آسیای مرکزی و اروپا شود.
راهبردی برای مقابله با سیاست حذف ایران از معادلات ترانزیتی
البته به نظر می‌رسد تحقق نتیجه‌دهی اهداف اقتصادی ساخت چنین شهرک‌هایی مستلزم تقویت و گسترش مسیرهای ترانزیتی میان دو کشور است. موضوعی که تنش‌های اخیر میان ارمنستان با همسایگان خود مانند آذربایجان و گرجستان از یک‌سو و نیز پیگیری سیاست حذف ایران از مسیرها و گلوگاه‌های حساس ترانزیتی توسط دولت باکو و ترکیه از سوی دیگر عملاً آن را با چالش مواجه خواهد ساخت؛ بنابراین همین مسئله موجب شده ایران و ارمنستان نیز بر تکمیل هرچه سریع‌تر جاده ترانزیتی و ایجاد راه‌های جدید تأکید داشته باشند. در همین زمینه، آرارات میرزویان، وزیر امور خارجه ارمنستان اعلام کرد ایجاد راه‌های جدید را به وزیر خارجه کشورمان اطلاع داده است، چراکه تعمیق و عادی‌سازی روابط با ایران یکی از مسیرهای مهم سیاست خارجی دولت ارمنستان خواهد بود.
همچنین معاون نخست‌وزیر ارمنستان نیز اذعان کرده: «احداث جاده‌های جایگزین یکی از اولویت‌های دولت ارمنستان است و انتظار می‌رود ساخت جاده تاتف-کاپان در اواخر نوامبر ۲۰۲۱ به پایان برسد».
بدین ترتیب، جاده ۸۰ کیلومتری گوریس-کاپان، بخشی از جاده‌ای است که ایران را به پایتخت ارمنستان پیوند می‌دهد. بر همین اساس، ارمنستان و ایران تلاش دارند این جاده را به‌عنوان جایگزین مرز نوردوز که اکنون بخشی از آن تحت مالکیت ادعایی دولت باکو است، قرار دهند.
ایران عملاً راه تنفسی ارمنستان محسوب می‌شود
درباره این موضوع، علی ضیایی، کارشناس حوزه ترانزیت در گفت‌وگو با قدس اظهار کرد: ارمنستان کشوری محصور در خشکی است و دسترسی‌های محدودی دارد، به همین دلیل امکان و فرصت چندانی برای توسعه اقتصادی ندارد و روابطش هم با همسایگان مطلوب نیست. درواقع به‌نوعی می‌توان گفت ایران عملاً بخش مهمی از راه تنفسی ارمنستان محسوب می‌شود، به همین خاطر است که این کشور تمایل زیادی به گسترش روابط با کشورمان دارد. البته چاره‌ای جز این نیز پیش روی ارمنستان قرار ندارد و از همین رو، شرایط ژئوپلتیکی ایجاب می‌کند به اقداماتی همچون احداث شهرک مشترک و جاده ترانزیتی در راستای دور زدن آذربایجان و تأمین منافع خود دست بزند.
ضیایی تصریح کرد: ارمنستان نه‌تنها از منابع نفت و گاز بلکه از منابع معدنی و... نیز برخوردار نیست و در چنین شرایطی یکی از راه‌هایی که می‌تواند از طریق آن درآمدزایی داشته باشد، حوزه ترانزیت است. اگر ترانزیت و کریدور شمال - جنوب از مسیر ارمنستان شکل بگیرد، منافع بسیاری برای این کشور در پی خواهد داشت و راه تنفس اقتصادی این کشور خواهد بود. درواقع کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (سی‌آی‌اس) اقتصادشان کوچک و محدود است که یکی از عمده دلایل آن نیز همین موضوع محصور بودن در خشکی است.
این کارشناس حوزه ترانزیت افزود: براساس آمار سازمان تجارت جهانی، کل واردات ارمنستان ۵ میلیارد دلار و صادرات آن ۶/۲ میلیارد دلار است. همچنین مجموع تجارت این کشور رقمی حدود ۷/۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود که بیانگر اقتصاد محدود آن است؛ بنابراین ارمنستان به توسعه ترانزیتی نیاز دارد و تلاش می‌کند افق‌های درآمدی جدیدی را برای خود ایجاد کند. بااین‌حال، در حال حاضر ترانزیت ارمنستان به‌نوعی وابسته و نیازمند به گرجستان است؛ اما ازآنجایی‌که گرجستان به کشوری جزو بلوک غرب تبدیل شده، عملاً مانع اصلی بر سر راه گسترش و توسعه اقتصادی ارمنستان است.
مسیر جدید، ما را از وابستگی ترانزیتی به آذربایجان و گرجستان رها می‌کند
وی همچنین گفت: از سوی دیگر، گرجستان با ایران نیز روابط ترانزیتی زیادی ندارد و این مانع در مسیر تکمیل و راه‌اندازی کریدور شمال - جنوب وجود دارد. درنتیجه گرچه در حال حاضر مطرح می‌شود کریدور شمال - جنوب را از طریق ارمنستان کلید می‌زنیم، اما کار ساده‌ای نیست و طرح آن بیشتر ابعاد و کارکردهای سیاسی دارد؛ بنابراین اگر ما دریای خزر را فعال کنیم، مسیر ارمنستان، آذربایجان و ترکمنستان نیز بسیار راحت‌تر به روی ما بازخواهد شد زیرا همسایه‌های شمالی کشور دست به تحریم ترانزیتی ایران زده و صادرات ما به سمت شمال کشور و روسیه و اروپا را با مسدودسازی مسیرهای ترانزیتی محدود می‌کنند.
ضیایی معتقد است: با تمام این تفاسیر، باید گفت ارمنستان با ما در حوزه سیاست‌های ترانزیتی کاملاً همسو است و جاده‌ای که به‌تازگی راه‌اندازی شد، به‌نوعی آذربایجان را دور زد و ما را از نیاز به آذربایجان و گرجستان برای ترانزیت کالاها و محصولات صادراتی رها ساخت. البته در بلندمدت باید تدبیر دیگری برای ارتباطات با ارمنستان و دیگر کشورهای منطقه آسیای مرکزی اندیشید، زیرا آنجا منطقه‌ای امنیتی بوده و نیز مباحث جدایی‌طلبی در جنوب ارمنستان به‌صورت جدی مطرح است.
این کارشناس حوزه حمل‌ونقل اظهار کرد: ایران برای دستیابی به شمال چهار مسیر پیش روی خود دارد و گرچه هنوز برخی از این مسیرها به‌صورت عملیاتی و صادرات آن در تناژهای چندمیلیونی فعال نشده‌اند، اما دست‌کم چهار گزینه ترکمنستان، آذربایجان، خزر و ارمنستان پیش روی ماست. این در حالی است که ارمنستان گزینه چندانی پیش روی خود ندارد و عملاً از جهت چپ و راست کشورش توسط آذربایجان و ترکیه محاصره‌شده است. بدین ترتیب، تنها راه تنفسی آن از طریق شمال و جنوب کشور است که در بخش جنوبی مجبور است با ایران سازش و همکاری داشته باشد و منافعش در ارتباط با ایران تعریف شود.
نظر شما